Het denken in de Westerse wereld over economie en de economische wetenschap is volgens mij corrupt. Hoe maak je een product winstgevend? Wat betekent duurzaamheid eigenlijk?
Op dit moment maak ik leermethoden voor het VMBO onderwijs. Bij vier vakken gaat het alleen maar over economie en ondernemen. En in alle vakken komt economie en ondernemen voorbij als zorgvuldig gereedschaps, grondstoffen en materiaalgebruik en ook in de kosten en offerteberekening.
Ik merk hierbij weerstanden op in het denken van docenten over economie. De leerlingen berekenen vaak irrealistisch hoge prijzen als ze alle materiaalprijzen en hun fictieve arbeidsloon optellen. Een Tshirtje kost dan al snel de hoofdprijs. De docenten zijn bang dat de leerlingen met dat soort ideeën niet klaar zijn voor de arbeidsmarkt.
Dan maar een product uit lagelonenlanden en dan maar minder duurzaam werken met grond en hulpstoffen die goedkoper zijn? Of de ondernemer dan nog winst over houdt na de betaling van de huur? Geen idee. De laagste prijs, dat is de beste concurrentie. Maar is dat wel zo? Er zijn immers ook andere prijssegmenten. Niet iedereen denkt hetzelfde over de laagste prijs.
Waarom is Nederland zo verzot geraakt op lage prijzen en vrijwilligerswerk? Zijn het de grappen van onze Zuiderburen? Waarom moeten ondernemers in de post, in de zorg en in het onderhoud in Nederland werken met een inkomen onder de armoedegrens? Waarom moeten mensen in de bijstand ineens voor een habbekrats verplicht gaan werken? Zijn we echt zo gemeen gaan denken over elkaar? Wat is er mis met goed zijn voor de planeet en goed zijn voor de mens (arbeidsomstandigheden en vrije tijd) en goed zijn voor de ondernemer (normale winst)?
Waar is onze hoge beschaving van het padje af geraakt? Hoe komt het dat we neoliberaal zijn gaan denken? Waarom denken we over anderen altijd anders dan over onszelf? Is het het Angelsaksische model en de heiligverklaring van haar grondlegger Adam Smith? Een man die dacht dat mensen vooral luie gemakzuchtige wezens zijn.
Neoliberaal kan alleen met een eerlijke prijs voor eerlijke producten en diensten die rekening houden met het evenwicht tussen people, planet en profit. Dat betekent streven naar maximalisatie van kwaliteit en prijs en verhoging van onze beschaving en emancipatie van mensen in onze samenleving.
Ik wil vooral dat de leerlingen van nu het gevoel krijgen voor wat iets kost en voor wat het dan moet gaan opleveren. Dat is ook belangrijk in de duurzaamheid. Het gaat niet alleen om de planeet bij duurzaamheid. Het gaat ook om goed te leren nadenken over de mens (arbeidsomstandigheden) en de winst (voor jou als ondernemer en de winst voor ons allemaal).
De winst zit volgens mij niet/nooit in het geld. De winst zit in ons denken over de werking van de economie en de plaats van people, planet en profit in de economie. Dat is wat duurzaamheid inhoudt, de belofte van een hogere beschaving.
Alles heeft een reden. Economie is juist niet streven naar de laagste prijs ten koste van alles en iedereen. Of in simpele taal we willen niet terug naar slavernij en milieuvervuiling en naar zakkenvullerij. We willen naar beter en meer niet naar slechter en minder. En in termen van onderwijs en leerlingen willen we in school dus geen straatcultuur, pesterij of een battle of the fittest. Dus waarom dan ineens in onze samenleving wel?
Duurzaamheid vraagt een positievere en opener houding van docenten over wat in economische termen in de wereld mogelijk is. Volgens mij is daarin alleen 'the sky, the limit', we willen geen 'race to the bottom'. Stop de uitverkoop van onze beschaving. Laten we leren anders te denken.
Ik vind het belangrijk dat goed werk ook stevig gehonoreerd wordt. Dat is goed voor mens en samenleving. Als leerlingen vooral leren dat datgene waar ze goed in zijn en plezier aan beleven geen sou oplevert in de samenleving dan spannen we de paarden achter de wagen. Volgens mij kan iedereen overal succes in hebben.
Je geeft les in economie en ondernemen. Bij alle vakken moeten leerlingen kostenbewust te werk leren gaan. Dure materialen leveren een hogere prijs op. Dat is juist wat ze moeten leren. Jezelf nooit wegcijferen. Trots zijn op jezelf. Je niet laten leiden door wat anderen vinden, maar zelf iets vinden. Als jij als docent het gaat geloven help je je leerlingen daar ook mee. Omhoog met die lat.
