Wat is de waarde van een euro?

Prinsjesdag ligt nog vers in het geheugen. Een participatiesamenleving, dat is onze toekomst. Lodewijk Asscher gaat daar nog overheen. Robots die het werk gaan doen en minder betaald werk om te verdelen. Hoe komen we dan aan onze euro's? Nog niet zo lang geleden hadden we het over een diensteneconomie, zoals in de jaren vijftig. Is dat wellicht een oplossing? Werk maken van onze vrije tijd? Een vrijetijdseconomie? Het duizelt mij inmiddels. Misschien goed om eens samen op reis te gaan in ons verleden. Want in ons verleden liggen de meeste antwoorden voor het oprapen. Wat is economie eigenlijk?

Economie is een veredelde vorm van ruilhandel. Heel vroeger was er geen enkele euro. Het begon met verzamelaars en jagers. Mensen leefden in kleine groepen en die groepen hoefden alleen voor zichzelf te zorgen. Ouderen zorgden voor kinderen en kinderen zorgden later weer voor de ouderen. Jagers zorgden voor het 'vlees' en de 'kleding' en verzamelaars zorgde voor 'aardappelen, groenten en fruit'. Langzaam ontstonden nieuwe rollen en functies in de groep. Een smid, een leerlooier, een bakker, een medicijnman, een regendanser en een kok. Iedereen ontwikkelde zijn talent.

Zolang iedereen te eten heeft, gaat het met deze kleine groepen heel goed. Economie of een euro is in dat geval overbodig. Als mensen ruzie kregen stond er een leider op, een stamhoofd en die regelde met zijn iets grotere knots een oplossing. Dat was het rechtssysteem. Als het voor de groep slechter ging, splitste de groep zich op. Soms werd oorlog gevoerd met andere stammen. In het ergste geval werden zelfs mensen van de eigen stam opgegeten. Zo overleefde de groep, ieder individu was daaraan ondergeschikt.

Een battle of the fittest. Een harde mix van kapitalisme (het unieke talent van het individu), communisme (de kracht van de stam) en godsdienst (als god het wil komt de de zon morgen weer op en wordt ik niet opgegeten). In tijden van vrede overheerste broederschap, vrijheid en gelijkheid en in tijden van oorlog en voedseltekort sloegen we elkaar de hersens in. In tijden van vrede groeide een stam. In tijden van schaarste en oorlog werd de stam weer teruggebracht tot een levensvatbare omvang. De groep zorgde voor het individu en het individu leverde een bijdrage aan de groep.

Wat is er dan veranderd? Wel simpel. We ontwikkelen nu allemaal een eigen talent, noem het een vak of een deskundigheid. Vanuit dat vak leveren we diensten aan elkaar, tussen burgers en overheden, tussen ondernemers en klanten, tussen gevers en ontvangers, tussen filantropen en armoedzaaiers. De battle of the fittest bestaat ook nog steeds want er zijn ook nog dieven/woekeraars en hun slachtoffers. We spreken zelfs van een zwarte, een grijze en een witte economie. We ruilen nog steeds onze diensten, we doen vrijwilligerswerk, we doen betaald werk, we kopen en verkopen, we collecteren voor goede doelen, we innen belastingen en verzekeringspremies, we maken winst, we ontvangen rente op ons vermogen...

Mensen ruilen nu een duurzaam middel (euro's/muntjes/biljetten) voor minder duurzame goederen (consumptie of waarde-verbruik). We ruilen euro's voor iets dat nog duurzamer is en soms euro's oplevert (investeringen in kapitaalgoederen). En we ruilen euro's voor werk (onze toegevoegde waarde of waardecreatie). Het individu zorgt voor de groep en de groep zorgt voor het individu. We kunnen er heel erg ingewikkeld en moeilijk over doen maar feitelijk is er aan onze planeet en hoe we daarop overleven, voor de groep en het individu, heel weinig verandert.

Wat doen we als robots ons werk overnemen? Gaan we luieren in de zon? Wie repareert dan de robots? Wie maakt nieuwe betere robots? Wie zet de robots aan en uit? Wie controleert of de robots hun werk goed doen? Wie bepaalt wanneer de robot moet worden vervangen? Ja beslist, we krijgen steeds meer vrije tijd en steeds minder werk. En we zullen dus opnieuw moeten bedenken hoe we aan nieuwe euro's komen, hoe we de groep kunnen helpen om ons voortbestaan te garanderen.

Misschien zijn we wel op weg naar een nieuwe economie. Een economie waarbij de euro steeds minder belangrijk wordt. Want een euro is voor de mens alleen maar een stukje waardevolle informatie. Een stukje papier of een muntje met een getal er op. Een euro is maar een middel en alle middelen worden regelmatig vervangen door nieuwe. Onze informatiesamenleving wordt misschien wel vervangen door een mecano-samenleving. En omdat we dan veel minder werken heeft die samenleving misschien ook een nieuw betaal/ruilmiddel nodig.

Het zou bijvoorbeeld zo kunnen zijn dat een robot in de toekomst weet dat we hebben gewerkt en hoeveel we hebben bijgedragen. Een euro is daarbij echt niet meer nodig. Ik loop nu al met plastic en chippies rond in plaats van muntjes en biljetten. De robot weet voor ik het weet dat ik mijn maaltijd eerlijk heb verdiend of er gewoon recht op heb zoals ieder mens. Natuurlijk bouwt de robot voor ieder mens een huis. Dat is immers het doel van de robot. Gek genoeg noemen we dat al mensenrechten en heeft de Verenigde Naties daar al een regel van gemaakt.

De vraag of wij de robot dan de baas kunnen blijven is een bijzondere. Gaat het om de grootste knots of om weten waar de aan/uit knop zit? Dit is meer een ethische vraag en een vraag of we onszelf de baas kunnen blijven. En het is goed je hierbij te realiseren dat af en toe zomaar de stroom uitvalt en we het werk weer zelf zullen moeten doen. Ik kan me nog geen wereld voorstellen waarin het werk helemaal verdwijnt.

De uitdaging wordt vooral de overgang van informatietijdperk naar het mecano-tijdperk. Gaan we eerst weer ruzie maken en oorlog voeren of weten we het dit keer vredig op te lossen. Laten we de omvang van de bevolking ten opzichte van onze voedselproductie en grondstoffen verder uit de hand lopen of weten we die te stoppen? Verbranden we alles wat kan branden of zien we op tijd in dat het anders moet en kan? Kunnen we een nieuw systeem verzinnen dat voor iedereen vrede en gerechtigheid garandeert en ons een veilig en langer leven bezorgd? Kunnen we de overgang zo maken dat vrede ons deel blijft?

Volgens mij kan het, maar lukt het ook?
Wellicht.
Met één stap tegelijk:)
Op naar mijn volgende blog;)