Echte banen bestaan niet

Wat is een 'echte baan'? Echte banen zijn volgens de FNV banen met genoeg zekerheid, waardering en een stabiel inkomen. De regering heeft besloten dat mensen die nu als arbeidsgehandicapte in een sociale werkplaats werken een echte baan moeten krijgen in het bedrijfsleven (100.000) of bij de overheid (25.000). In totaal gaat het om 125.000 nieuwe echte banen.

Is dit een realistisch idee? Ja. De huidige werkplaatsen zijn productiebedrijven. Naar deze productie is vraag, want de sociale werkplaatsen konden de producten goed verkopen aan afnemers. Als de sociale werkplaats stopt blijft het werk bestaan, zolang er vraag naar is. Als de subsidie op deze arbeid gelijk blijft zou je de productie kunnen verhuizen naar normale bedrijven en naar overheidsinstellingen.

Dat is echter niet de keuze die is gemaakt. De overheid heeft ervoor gekozen bedrijven zelf te laten bepalen hoe ze de banen gaan realiseren. Dit geeft de bedrijven meer flexibiliteit en vrijheid om oplossingen te zoeken voor de productie die wegvalt en wat daarvoor in de plaats komt. Het idee is dat bedrijven hierbij geen financiële kosten baten afweging maken, maar een maatschappelijke. Dat past goed bij maatschappelijk verantwoord ondernemen of sociale duurzaamheid.

Of het gaat lukken? Tja. Het zou kunnen. Moeilijk is het niet. Je betaalt iets meer voor arbeid door een arbeidsgehandicapte, maar met wat subsidie of belastingverlaging zou het mogelijk moeten zijn om competitief te kunnen blijven als bedrijf. Het zou helemaal goed kunnen gaan als de klant ook meedoet. Een keurmerk sociale duurzaamheid zou de klant kunnen uitlokken een duurder product te nemen om mensen met een arbeidshandicap te steunen.

Toch zie ik nu al rare gedachtesprongen bij bedrijven en gemeenten. Er zijn werkgevers genoeg die al arbeidsgehandicapten in dienst hadden en die nu hun arbeidsplekken willen gaan meetellen als 'echte banen'. Dan neemt het aantal echte banen voor arbeidsgehandicapten natuurlijkerwijs af. Je zou nu alle arbeidsgehandicapten in dienst van de sociale werkplaats een oormerk moeten geven om te kijken of ze allemaal aan werk kunnen komen. Als je de banen gaat oormerken, zijn het ineens ook geen 'echte banen' meer.

En dan nog even terug naar de kern. Bestaat de 'echte baan' wel? Wie een baan heeft met genoeg zekerheid, waardering en een stabiel inkomen mag het nu zeggen. Vaak ontbreekt het aan één of meer van de drie.

Als je ondernemer bent in het bedrijfsleven ontbreekt het aan een stabiel inkomen en moet je je zekerheid en waardering halen uit je klanten. Als je bij de overheid bent, ben je afhankelijk van wat de markt doet, omdat je daar je belasting vandaan haalt. Als je een baan hebt moet je je zekerheid en waardering halen uit je baas en je collega's en ben je voor stabiel inkomen afhankelijk van je aanspraak op een CAO. Als je geen 'echte baan' hebt, ben je voor je stabiele inkomen, je zekerheid en waardering afhankelijk van je partner en je gezin of van een uitkeringsverstrekker, zoals de overheid, een verzekeraar of een pensioenfonds.

Daar komt nog bij dat alleen mensen die zeker zijn van zichzelf en waardering halen uit zichzelf en op zichzelf durven te vertrouwen stabiliteit in hun leven en in hun werk hebben. Met een echte baan heeft dat feitelijk niets te maken. Het idee van 'echte banen' is een verzonnen illusie. Mensen willen onafhankelijk zijn, niet afhankelijk. Wie stabiel inkomen, zekerheid en waardering wil halen uit een echte baan, komt vroeg of laat bedrogen uit. Daarvoor is het leven en ons bestaan veel te onzeker en te grillig.

Ik gun iedereen een 'echte baan' en om dat te kunnen bereiken hebben we het idee nodig dat ieders inzet ertoe doet. Misschien is het daarom beter eerst een vast (basis)inkomen te geven en daarna te bedenken hoe we het werk gaan verdelen. Op die manier wordt het makkelijker om te zorgen dat iedereen ook waardering (als bonus) ontvangt voor zijn toegevoegde waarde (werk). Die zekerheid vraagt wel om een nieuwe economie en een andere manier van denken. Een manier van denken die niet gebaseerd is op schaarste aan geld, werk, grondstoffen of hulpstoffen, maar op overvloed.